Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu və memarı                  

Heydər Əlirza oğlu Əliyev 1923-cü il mayın 10-da Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan şəhərində anadan olub. Dahi şəxsiyyət, ulu öndər Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi, xalq qarşısında əvəz olunmaz xidmətləri bütün dünya azərbaycanlılarının yüksək ehtiramı ilə ölkəmizin hər yerində və onun hüdudlarından kənarda geniş şəkildə qeyd olunur.

Heydər Əliyev Azərbaycanın ilk dövlət başçısı olaraq 1993-cü ildən 2003-cü ilə qədər ölkəni idarə edərək, dövlətin hər sahəsində dəyişikliklər və inkişaflar edilməsinə öncüllük etmişdir. Ən böyük uğurlarından biri, xalqın hüquq-mühafizəsi və ədalət sisteminin tətbiqi olmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyev hökuməti, dünyada qəbul edilmiş ən yaxşı təcrübələri və beynəlxalq standartları nəzərə alaraq, daxili qanunvericiliyi tənzimləmək üçün əsas qanunların, qanunvericilik strukturlarının, hüquqi informasiya bazalarının və əməliyyat təcrübələrinin hazırlanmasını təmin etmişdir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan ədliyyəsində rolu

1991-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyini elan etməsindən sonra, ölkənin ədliyyə sistemi də dəyişikliklərə uğradı. Azərbaycanın müasir hüquq sisteminin formalaşmasında və inkişafında xüsusi rolu haqqında danışılarkən, bu sahədə mümkün olan ən yaxşının həyata keçirilməsini təmin etmək üçün müxtəlif addımlar atdığını söyləyə bilərik. Heydər Əliyev, ölkənin bağımsızlığından sonrakı ilk illərdə ölkədə mövcüd olan qanunvericilik zəif olduğu üçün, inkişaf etməkdə olan ədliyyə sistemini yenidən qurdu.

Buna görə də, o, Azərbaycanın müasir ədliyyə sisteminin qurucusu kimi tanınır.

Onun dövründə Azərbaycan ədalət sistemi uğurla işləyirdi və ölkədə hüquq-mühafizə orqanları, ədalət sistemləri effektiv fəaliyyət göstərirdi. Azərbaycan ədliyyə sistemi, tənzimləyici və nəzarət edici tədbirlərlə, müvafiq qanunvericiliklə və dövlət sifarişi ilə təmin edilirdi. Bu dönəmdə, müasir hüquq sistemi əsasında Azərbaycan ədliyyə sistemi təşkilatlanmış və effektiv fəaliyyət göstərmişdir.

1994-cü ildə dövlət başçısı seçildikdən sonra, ölkənin inkişafında daimi olaraq hüquq-mühafizə orqanlarının yaradılması və yenilənməsi ilə bağlı tədbirlər görülürdü. Heydər Əliyev ölkədə demokratikləşmə proseslərinin inkişafında da ciddi rol oynayıb. Ədliyyə sisteminin inkişafı, insan haqlarının qorunması və demokratikləşmənin inkişafı üçün lazımi hüquqi zəminin yaradılması ilə bağlı addımlar atılmışdı. Heydər Əliyev dövründə Azərbaycanın müasir hüquq sistemi inkişafına uyğun olaraq yeni hüquqi normativ aktlar qəbul edilmiş, beynəlxalq standartlara uyğun hüquq-mühafizə orqanları yaradılmışdır.

Ədliyyə sistemi ilə bağlı bir sıra qanunvericiliklər qəbul edilmişdir. Bunların ən vacibi, 1998-ci ildə qəbul edilən “Azərbaycan Respublikasının Məhkəmələri haqqında” Qanunudur. Bu qanun, ölkədəki məhkəmələrin strukturu və funksiyalarını müəyyən edir. O, həmçinin hüquq-mühafizə orqanlarının funksiyalarının müəyyən edilməsi, məhkəmə sistemi və qanunvericilik prosesinin effektivliyinin artırılması üçün lazımi dəyişikliklər də tədbiq edilmişdir. Məhkəmələrə müraciət edənlərin hüquqlarının qorunmasına və qanunvericilik prosesinin şəffaflığının təmin edilməsinə diqqət yetirilmişdir.

Bununla yanaşı, Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında, Azərbaycan ədliyyə sistemi özlərinə daxil olan məhkəmə prosesləri və cinayət hadisələrinin araşdırılması üçün daha effektiv metodlar tətbiq edilib. İstintaq orqanları və hakimlər arasında məlumat və əməkdaşlıq mübadilələri qurulub və bu sahədə cinayətlərin araşdırılması və müstəqil hakimlik prosesləri effektivləşdirilib.

Heydər Əliyevin əsas məqsədi, inkişaf etməkdə olan Azərbaycanın hüquq sisteminin modernizasiyası və dünya standartlarına uyğunlaşdırılması olmuşdur. Bu məqsəd üçün o, müasir hüquq əsaslarına uyğun yeni qanunvericilik tədbirləri və normativ sənədlər hazırlamış, hüquq-mühafizə orqanlarının və ədalət sisteminin təkmilləşdirilməsi üçün lazım olan maliyyə və texniki dəstəyi təmin etmişdir. Ən nəzərə çarpanlarından biri də yeni Konstitusiya idi. Konstitusiyada insan haqları və azadlıqların qorunması, məhkəmə sistemi, hakimlərin müstəqilliyi və s. kimi bir sıra mühüm məsələlər müəyyən edilmişdir. Bu, Azərbaycanın ədliyyə sisteminin müasir standartlara uyğunlaşmasına və ədliyyə sisteminin daha demokratik və müstəqil olmasına kömək etmişdir.

1998-ci ilin sentyabrında yaradılan “Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi” isə ədalət sisteminin keyfiyyətini artırmış və ümumilikdə hüquqi mühafizəni gücləndirmişdir.

Son olaraq, onun dövründə görülən işlər sayəsində, bugünkü müasir hüquq-qanun sistemimiz yaradılıb və həm də ədliyyə sistemi dərinləşdirilib, standartlaşdırılıb və təkmilləşdirilmişdir.

Elman İsrafilov,

İsmayıllı Rayon İcra və Probasiya Şöbəsinin rəisi