Tütün və onun fəsadları
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı hər il 31 May tarixini Ümumdünya Tütünçəkmə Günü kimi qeyd edir. ÜST insan sağlamlığını tütünçəkmənin bəlalarından qorumaq üçün mübarizə konvensiyası ilə dünya ölkələrinə müraciət etmişdir. Ölkəmizdə də “Tütün məmulatlarının istifadəsinin məhdudlaşdırılması haqqında 01 dekabr 2017-ci il tarixli 887-VQ nömrəli Azərbaycan Respublikası qanunu qəbul edilmiş, buna müvafiq olaraq Nazirlər Kabineti tərəfindən bir neçə tələb və qaydalar hazırlanmışdır.
Yuxarıda qeyd olunan müraciətlərə, verilən qanunlara uyğun olaraq tütünün zərərli təsiri barədə davamlı olaraq televiziyalarda, dövrü mətbuatlarda maarifləndirici tədbirlər aparılır.
Dünyada ağciyər xərçəngindən baş verən bütün ölüm hallarının 2/3-dən çoxu tütünçəkmə ilə əlaqədardır: ikincili tütün tüstüsünün təsiri isə tütün çəkməyən insanlarda ağciyər xərçənginin inkişaf riskini artırır. Ağciyər xərçənginin inkişaf riskini tütünçəkmədən imtina etməklə azaltmaq olar, tütünçəkmədən imtina etdikdən 10 il sonra bu risk təqribən 2 dəfə azalır.
Tədqiqatlarla müəyyənləşdirilmişdir ki, siqaret tüstüsündə 4000-dək kimyəvi maddə vardır. Onların 250-si zərərli maddədir, 50-si isə konserogen (xərçəng törədən) maddələrdir. Tütün tüstüsündə olan qətran, nikotin kimi maddələr, zərərli qazlar və radioaktiv maddələr insanda ağ ciyər, ağız boşluğu, dodaq, qırtlaq xərçənginin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bundan başqa, tütün çəkənlərdə mərkəzi sinir sistemi daim gərgin vəziyyətdə olur, beyinə qanın, bununla da oksigenin daxil olması çətinləşir. Ona görə də tütün çəkənlərin əqli iş qabiliyyəti aşağı düşür və yaddaşları zəifləyir. Nikotin qan damarlarının sıxılmasına, arterial təzyiqin yüksəlməsinə, ürək döyüntülərinin artmasına və qan damarlarının arterosklerozuna səbəb olmaqla miokart infarktına, insultlara, vaxtından tez qocalmaya səbəb olur.
Tütünçəkmə – insanın özünün başına açdığı bəlalardan biridir. Bu insanlar öz bioloji həyat müddətlərindən orta hesabla 15 il tez ölürlər!
Tütünçəkmə – hər il ürək-damar xəstəliklərindən təxminən 2 milyon insanın ölümünə səbəb olur. (ÜST. 2018-ci il).
Tütün çəkən insanlar arasında bütün ürək-damar xəstəliklərinin 20-25%-i tütütnçəkmənin nəticəsində baş verir.
Tütün çəkənlər xarici görünüşlərinə görə də fərqlənirlər. Dişlər və dırnaqlar saralır, eləcə də üzdə qırışlar çoxalır və “siqaret çəkən şəxsin sifəti” sindromuna gətirib çıxarır.
Unutmayın ki, yalnız özünüzü deyil, ailənizi, birlikdə çalışdığınız iş yoldaşlarınızı və hətta eyni nəqliyyatda sizinlə birlikdə yol gedən insanları belə tütün tüstüsü ilə zəhərləyirsiniz.
Tütün çəkənlərin əksəriyyəti tütünçəkmədən həzz almadıqlarını və bu zərərli vərdişdən əl çəkməyə hazır olduqlarını, lakin “iradələrinin çatmadığını” bildirirlər.
Əslində isə bunun səbəbi məqsədin olmamasıdır. Bu onunla sübut olunur ki, tütünün ağır fəsadları ilə (miokard infarktı, beyin iflici, xərçəng əlamətləri) həkimə müraciət edən şəxslərin 99%-i tütün çəkməni dərhal unudurlar.
Unutmayın ki, son siqaretdən yalnız:
* 8 saat sonra qanda oksigen həcmi artır və ürəyin fəaliyyəti normallaşır.
* 24 saat sonra zəhərli maddə olan dəm qazı orqanizmdən xaric olur və ağciyərlərdəki bəlğəm azalır.
* 48 saat sonra nikotin orqanizmdə olmur. Dad və qoxu hiss etmə qabiliyyəti normallaşır.
* 72 saat sonra tənəffüs yolları tüstüdən tam təmizlənir, nəfəs almaq asanlaşır.
* 2-12 həftə sonra qan dövranı bütün bədəndə bərpa olunur. Yerimək asanlaşır.
* 3-9 ay sonra öskürək, təngnəfəslik aradan qalxır.
* 5-10 il sonra infarkt riski heç siqaret çəkməyənlə eyni səviyyəyə enir. Ağciyər xərçənginə tutulma riski azalır.
Tütünçəkməyə qarşı mübarizə məqsədi ilə qəbul edilmiş göstərilən sənədlərin icrasını təmin etmək bir sıra dövlət orqanlarına, o cümlədən Səhiyyə Nazirliyinə həvalə edilmişdir. Nazirliyin tədbirlər planına müvafiq olaraq rayon GEM-nin mütəxəsisləri təhsil və tərbiyə, habelə səhiyyə müəssisələrində, onların ərazilərində monitorinqlərə başlamışlar. Bu araşdırmalar dövlət tabeliyində olan digər təşkilatlarda da davam etdirilir, tütünçəkmənin insan orqanizminə zərəri barədə əməkdaşlarımız tərəfindən səhiyyə maarifi işləri aparılır.
Xanlar Qəmbərov,
İsmayıllı rayon GEM-nin direktoru