Keçmişin irsi, gələcəyin zəmanəti

Ailə insan cəmiyyətinin ilk və ən qədim institutudur. Əsrlər boyu formalaşan ailə anlayışı yalnız qan qohumluğunu deyil, həm də dərin mənəvi bağları, qarşılıqlı məsuliyyəti, sevgini və birgə həyatın harmoniyasını əhatə edir. Xalqımızın minillərlə bərqərar olmuş adət-ənənələri, əxlaqi prinsipləri, ailəyə və ailədaxili münasibətlərə verdiyi dəyər bu institutun əvəzsiz yerini göstərir. Müasir dünyada ailə anlayışı yeni çağırışlarla qarşılaşsa da, onun mahiyyəti dəyişməz qalır – sevgi, hörmət, məsuliyyət və birlik. Bu gün ailə dəyərlərinin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi təkcə şəxsi məsələ deyil, milli təhlükəsizlik və sosial sabitliyin əsası kimi qiymətləndirilir.

Milli kimliyimiz

Azərbaycan ailəsi minilliklər boyu formalaşmış, özündə zəngin mənəvi dəyərləri, qarşılıqlı hörmət və sevgi prinsiplərini birləşdirən bir institutdur. Ailə cəmiyyətin əsas sütunu olmaqla yanaşı, milli-mənəvi kimliyin qorunmasında da əvəzsiz rol oynayır. Ailənin başçısına, yaşlılara hörmət, övladlara qayğı, qonaqpərvərlik, təmkin və məsuliyyət kimi dəyərlər təkcə fərdi münasibətlərin deyil, bütöv bir xalqın dünyagörüşünün göstəricisidir. Nəsildən-nəslə ötürülən bu ənənələr ailə institutunun sosial sabitlikdəki rolunu daha da artırır.

Ailə yalnız qan qohumluğu deyil, ruh yaxınlığı, qarşılıqlı dəstək, əxlaqi dəyərlərin paylaşımıdır. Ailə daxilindəki münasibətlər bir millətin gələcəyini formalaşdıran əsas amillərdən biridir. Məhz bu səbəbdəndir ki, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında və Ailə Məcəlləsində ailənin qorunması dövlətin əsas vəzifələrindən biri kimi təsbit edilib.

Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 1-ci maddəsinə görə, ailə cəmiyyətin əsas tərkib hissəsi kimi müəyyən olunur və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. 6-cı maddəyə əsasən isə ailə münasibətləri qarşılıqlı hörmət, yardım və məsuliyyət prinsipləri əsasında qurulur.

Lakin müasir dövrün dinamikası, urbanizasiya, sosial şəbəkələrin təsiri, iqtisadi problemlər və miqrasiyadan qaynaqlanan faktorlar ailələrin quruluşuna və davamlılığına təsir göstərir. Elə ona görə də dövrümüzdə bu dəyərlərin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi daha böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə son 5 ildə ölkədə boşanma hallarının sayı orta hesabla illik 14-16% artıb. 2024-cü ilin rəsmi statistikalarına əsasən, 49,508 mindən artıq nikah qeydə alınsa da, 21.384 mindən çox boşanma halı baş verib. Bu rəqəmlər ailə institutunun möhkəmləndirilməsi və ailə dəyərlərinin qorunması istiqamətində tədbirlərin əhəmiyyətini bir daha vurğulayır, ailə institutuna diqqətin artırılmasının zəruriliyini göstərir.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 2-ci maddəsinə əsasən, “Ailə münasibətləri qarşılıqlı məhəbbət, hörmət və yardım prinsipləri əsasında qurulur”, bu isə ailənin yalnız hüquqi deyil, həm də mənəvi təməllərə söykəndiyini göstərir.

Qadın ailənin dayağı, cəmiyyətin güzgüsüdür

Ailənin əsas dayağı qadındır. Ana olmaqla yanaşı, o, ailə mühitinin tərbiyəçi qüvvəsidir. Qadının təhsilli, maarifli və azad düşüncəli olması ailə daxilində sağlam münasibətlərin formalaşmasına təkan verir. Bir çox hallarda ailənin dayanıqlığı qadının maariflənmə səviyyəsindən, iqtisadi azadlığından və sosial dəstək imkanlarından asılı olur. BMT-nin 2022-ci il “Gender Bərabərliyi və Qadının Gücləndirilməsi” hesabatında qeyd olunur ki, qadınların təhsili və iqtisadi fəallığı birbaşa ailə rifahına və uşaqların gələcəyinə təsir edir.

Dövlətimiz bu istiqamətdə qadınların hüquqlarının müdafiəsi və onların ictimai həyatda fəallığının artırılması üçün ardıcıl tədbirlər həyata keçirir. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin fəaliyyəti də bu sahədə vacib rol oynayır.

Ölkəmizdə öz peşəsini seçmiş, təhsil almış qadınların sayı kifayət qədər çoxdur və onların ictimai-siyasi həyatda iştirak payı artır. Lakin bəzi regionlarda qadınların işsizlik səviyyəsi kişilərlə müqayisədə hələ də yüksəkdir. Bu isə onların ailə daxilində öz imkanlarını tam ifadə edə bilməməsinə gətirib çıxarır.

Uşaq hüquqları və tərbiyə mədəniyyəti

Uşaqlar ailənin sabahıdır. Onların fiziki və psixoloji inkişafı ailədə gördükləri qayğı və nümunədən asılıdır. Təəssüf ki, bəzi hallarda zorakılıq, laqeydlik və sosial çətinliklər uşaqların inkişafını mənfi təsirə məruz qoyur. UNICEF-in 2024-cü il hesabatına görə, dünyada hər 3 uşaqdan biri fiziki və ya emosional zorakılığa məruz qalır.

Azərbaycanda bu istiqamətdə bir sıra uğurlu addımlar atılıb. “Uşaq hüquqları haqqında” Qanun, “Uşaq Sığınacaqları və Reabilitasiya Mərkəzləri” və yerli QHT-lərin təşəbbüsləri bu sahədə müsbət dinamikanı göstərir. Həmçinin, Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 52-ci maddəsinə əsasən, “Valideynlər uşaqların tərbiyəsi və inkişafı üçün məsuliyyət daşıyır və onların maraqlarını qorumaqla borcludurlar”. Bu müddəa tərbiyə məsələsinin hüquqi əhəmiyyətini göstərir.

Ailəni qorumaq gələcəyi qorumaqdır

Son illərdə müşahidə olunan sosial dəyişikliklər, informasiya axınının artması və qloballaşma ailə institutuna da təsirsiz ötüşmür. Gənc ailələr arasında boşanma hallarının artması, ailə dəyərlərinə marağın azalması və maddi çətinliklər kimi problemlər ailənin möhkəmləndirilməsini zəruri edir. Bu istiqamətdə medianın üzərinə mühüm vəzifələr düşür. Medianın gücü təkcə məlumat ötürməkdə deyil, cəmiyyətə nümunə göstərməkdədir. Çünki media cəmiyyətin düşüncə tərzini formalaşdıran mühüm vasitədir. Ailə dəyərlərinin mediada pozitiv, düşündürücü və maarifləndirici kontekstdə təqdim olunması ictimai şüurda mühüm dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Sözügedən mövzunun işıqlandırılması zamanı maarifləndirici, nümunəvi və motivasiyaedici məqalələrin hazırlanması ailə institutunun möhkəmlənməsinə töhfə verir. Uğurlu ailə modellərinin, ictimai faydalı qadın fəaliyyətlərinin və uşaq hüquqlarının qorunması istiqamətindəki təşəbbüslərin işıqlandırılması vacibdir.

Xüsusilə, regionlarda yaşayan qadınların və ailələrin qarşılaşdıqları sosial və iqtisadi çətinliklərə rəğmən əldə etdikləri uğurlar hər zaman medianın diqqəti mərkəzində olmalıdır. Bu problemlərin cəmiyyətə çatdırılması və onların həlli istiqamətində təkliflərin verilməsi jurnalistikanın ictimai missiyasına xidmət edir.

Təəssüf ki, bəzən ailə dramları, zorakılıq hallarının səthi və reytinq naminə təqdim edilməsi, real problemlərin arxa plana keçməsi müşahidə olunur. Halbuki medianın vəzifəsi təkcə hadisəni xəbər vermək deyil, həm də səbəbləri analiz etmək və həll yollarını göstərməkdir.

Bunun əvəzində, uğurlu ailə hekayələri, qadınların və uşaqların inkişaf yolu, sosial təşəbbüslər və maarifləndirici verilişlər ailə institutunun cəmiyyət tərəfindən daha dərin anlaşılmasına xidmət edir. Məsələn, “Uğurlu Qadınlar”, “Ailə Dəyərləri”, “Həyat Hekayəsi” kimi rubrikalar ictimai rəyin formalaşmasında müsbət təsir yaradır.

Unutmayaq ki, hər il 15 may tarixi BMT tərəfindən Beynəlxalq Ailə Günü kimi qeyd olunur. Bu gün ailənin sosial funksiyalarının vurğulanması, diqqətin ailə siyasətinə yönəldilməsi və ailənin inkişafı üçün dövlət, cəmiyyət və medianın birgə fəaliyyətinə çağırış günü kimi mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Ailə bir millətin həm mənəvi dayağı, həm də inkişaf zəmanətidir. Bu gün medianın üzərinə düşən məsuliyyət sadəcə məlumat vermək deyil, həm də cəmiyyətin dəyərlər sistemini möhkəmləndirməkdir. Pozitiv nümunələrin təbliği, maarifləndirmə, qadınların və uşaqların hüquqlarının qorunması istiqamətində real hekayələrin işıqlandırılması həm jurnalistikanın etik borcudur, həm də milli vəzifədir.

Ailə keçmişimizin mirası, bu günümüzün dayağı, sabahımızın zəmanətidir. Onun qorunması, inkişafı və dəyərlərlə zənginləşdirilməsi hər bir vətəndaşın,borcudur. Uğurlu ailələr, uğurlu gələcəyin təməlidir. Ailəni qorumaq, gələcək nəsilləri qorumaq deməkdir. Gəlin gələcəyimizi birlikdə qoruyaq.

Elnarə Qasımova

Yazı Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin elan etdiyi müsabiqəyə təqdim olunur.