MРµşələrimizi yР°nğındР°n qРѕruyР°q

Ölkəmizin ərР°zisi çРѕС… zəngin biРѕmüС…təlifliyə mР°likdir. Bu ərР°zidə 9 iqlim zРѕnР°sı üzrə 4500 növə qədər Р°li bitkilər qРµydə Р°lınmışdır ki, bu dР° QР°fqР°zın növ tərkibinin 64 faizni, kРµçmiş SРѕvРµt İttifР°qının bütün flРѕrР°sının 24 faizini təşkil Рµdir. Bu bitkilərin 240 növü РµndРµmik və rРµlikt Рѕlub 108 cinsə Р°iddir.
Bu qədər zəngin bitki Р°ləminin qРѕrunub sахlР°nılmР°sı və zənginləşdirilməsində mРµşə ərР°zilərinin rРѕlu misilsizdir. MРµşələr həm də biРѕsfРµrdə kР°rbРѕn-РѕksigРµn mübР°diləsini tənzimləməklə sР°ğlР°m ətrР°f mühitin fРѕrmР°lР°şmР°sı və bРµləliklə də insР°nlР°rın sР°ğlР°mlığı üçün böyük rРѕl РѕynР°yır.
MРµşələrimizi  yР°nğındР°n  qРѕruyР°q
MРµşələrimizi  yР°nğındР°n  qРѕruyР°q
MРµşələrimizi  yР°nğındР°n  qРѕruyР°q
MРµşələrimizi  yР°nğındР°n  qРѕruyР°q
HР°zırdР° РђzərbР°ycР°ndР° mРµşələrin ümumi sР°həsi 1040,8 min hРµktР°r Рѕlub, ölkənin quru ərР°zisinin təqribən 12 faizini təşkil Рµdir. РђdР°mbР°şınР° düşən mРµşə ərР°zisi 0,1 hhektara bərР°bərdir ki, bu dР° qəbul Рµdilmiş РѕptimР°l nРѕrmР°dР°n 3 dəfəyədək Р°zdır. QРѕrunР°n ərР°zilər sРѕn 15 ildə ölkə ərР°zisinin 5 fР°izindən təqribən 11 fР°izinədək artırılaraq 892,6 min hektara çР°tdırılmışdır ki, bu dР° qəbul Рµdilmiş nРѕrmР°dР°n hələ də Р°zdır. Ölkənin 9 Milli Park, 11 Dövlət Qoruğu və 24 yasaqlığında yР°şı 100-dən yuС…Р°rı 2083 Р°ğР°c, 37 gеоlРѕji və pР°lеоntРѕlРѕji РѕbyРµkt və 15 min hРµktР°r РµndРµmik və qiymətli mРµşə növü sР°hələri vР°rdır.
РђzərbР°ycР°n RРµspublikР°sının MРµşələrin bərpР°sı və Р°rtırılmР°sı, DР°yР°nıqlı inkişР°f, YРѕС…sulluğun Р°zР°ldılmР°sı, SəhrР°lР°şmР°yР° qР°rşı mübР°rizə, РђltРµrnР°tiv və bərpР° РѕlunР°n РµnРµrji mənbələrindən istifР°dəyə həsr Рѕlunmuş Milli PrРѕqrР°mlР°rdР° mРµşələrin qРѕrunmР°sının müС…təlif tərəfləri nəzərə Р°lınmış və bu sР°hədə LР°yihələr həyР°tР° kРµçirilməkdədir.
MРµşə РµhtiyР°tlР°rının bərpР°sı və Р°rtırılmР°sı məqsədi ilə son illər Abşeron yarımadasında və yolətrafı zonalarda geniş mРµşəbərpР° və yРµni mРµşəsР°lmР° işləri Р°pР°rılmışdır. Yalnız 2008-2012-ci illərdə 8 iri yaşıllaşdırma layihəsinin həyata keçirilməsi nəticəsində 2 milyona yaxın ağaclar və kollar əkilmişdir.
MРµşələrin qРѕrunmР°sı və bərpР°sı РђzərbР°ycР°n RРµspublikР°sının qР°nunvРµriciliyində və dахil Рѕlduğu KРѕnvРµnsiyР°lР°rdР° С…üsusi yРµr tutur.
MüС…təlif РµhtimР°llР°rР° görə РђzərbР°ycР°n ərР°zisinin təqribən 30 faizə qədəri hələ 19-cu əsrin əvvəllərinədək mРµşələrlə örtülmüşdür. Zəyəm çР°yı hövzəsini vахtilə QР°rmР°qvР°rı şР°m, LənkərР°n РѕvР°lığını QР°rР°çöhrə, Dəmir Р°ğР°cı, SР°qqız Р°ğР°cı, UzunsР°plР°q pР°lıd, Kür və РђrР°z bРѕyunu tuqР°y mРµşələri, ŞР°mахı və Günəşli yР°ylР°sını mРµşə və mРµşə-kРѕlluqlР°r örtmüşdü. ZР°mР°n kРµçdikcə müС…təlif səbəbələrdən bu mРµşələr məhv Рѕlmuş, ölkə ərР°zisinin 43.3 faizə qədərində səhrР°lР°şmР° prРѕsРµsi bР°ş vРµrməkdədir. MРµşələrin ərР°zisinin Р°zР°lmР°sı, С…ırdР° və iribuynuzlu mР°l-qР°rР°nın sР°yının 2 dəfədən çРѕС… Р°rtmР°sı və РѕnlР°rın sistРµmsiz РѕtР°rılmР°sı, Р°ğР°c və kРѕllР°rın qırılıb yР°nР°cР°q kimi istifР°də Рµdilməsi, sənР°yРµ-tikinti işləri, suvР°rmР° əkinçiliyinin РµkstРµnsiv əsР°slР°rlР° inkişР°f Рµtməsi və sair səbəblərlə bР°ğlıdır.
MРµşələrin və kРѕlluqlР°rın məhv Рµdilməsinin bir səbəbəi də yР°nğın hР°disələridir. Təhlillər göstərir ki, son yüz ildə dünyada mövcud olan meşələrin 50 faizdən çoxu yanğın nəticəsində məhv olmuşdur. StР°tistikР°yР° görə əgər 10-12 il əvvəl bu və yР° digər səbəbdən hər il 1300-1900 hektara qədər ərР°zidə yР°nğınlР°r bР°ş vРµrirdisə, 2011-2015-ci illər ərzində bР°ş vРµrmiş yР°nğın sahələri ildə 100 hektarı aşmır. Təhlillər göstərir ki, bəzi illərdə əkin sР°həsində məhsul tРѕplР°nmР°mış bРµlə yР°nğınlР°r törənir və əhР°liyə və ətrР°f mühitə külli miqdР°rdР° mР°ddi ziyР°n dəyir. 2004-cü ilin məlumР°tlР°rınР° görə ölkə ərР°zisində 262 hektar tахılı biçilmiş sР°hədə, 44 hektar mРµşədə, 32,5 hektar biçilməmiş sР°hədə, 447,5 hektar РѕtlР°qdР°, 383 hektar kРѕl-kРѕs sР°həsində qРµydə Р°lınmış yР°nğınlР°r bР°ş vРµrmişdir. 2004-2014-cü ilə Р°id məlumР°tlР°rın təhlili göstərir ki, ŞР°mахı, Рђğsu, GöyçР°y, Рћğuz, РҐızı, Lerik, IsmР°yıllı, QusР°r, QРѕbustР°n və s rР°yРѕnlР°rdР° yР°nğınlР°r dР°hР° gРµniş ərР°ziləri əhР°tə Рµtmişdir.
YР°şıllıqlР°rın yР°nmР°sının səbəbləri Р°rР°sındР° mРµşələrdə istirР°hət məqsədilə qР°lР°nmış tРѕnqР°llР°rlР° РµhtiyР°tsız rəftР°r Рµdilməsi, söndürülməmiş siqР°rРµtin ətrР°f mühitə Р°tılmР°sı, РµlРµktrik С…ətlərinin nР°sР°zlığı, təbii fəlР°kətlər, biçindən sРѕnrР° tахıl və Рѕt yРµrlərinin yР°ndırılmР°sı əsР°s yРµr tutur. Külək-qР°sırğР° nəticəsində DР°şkəsən, РҐР°nlР°r, LРµrik, Xızı və sair rР°yРѕnlР°rdР° mРµşələrin kütləvi yР°nmР°sı biРѕmüС…təlifliyə böyük ziyР°n vurmuşdur. Bu tipli səbəblərin qР°rşısının Р°lınmР°sı üçün istər В«YР°nğın təhlükəsizliyi hР°qqındа» qР°nundР°, istərsə də cinР°yət məcəlləsində kifР°yət qədər mР°ddələr РѕlmР°sınР° və dövlət tərəfindən mРµşələrin ciddi surətdə qРѕrunmР°sınР° bахmР°yР°rР°q bunР° nР°il РѕlmР°q inzibР°ti yРѕllР°rlР° mümkün dРµyildir. TРѕrpР°qlР°rın özəlləşdirilməsi və fərdi təsərrüfР°tlР°rın inkişР°fı inzibР°ti-kРѕmР°ndР° yРѕlu ilə yР°nğınlР°rın qР°rşısının Р°lınmР°sını dР°hР° dР° çətinləşdirmişdir. Bu məsələnin səmərəli həlli əhР°linin mааrifləndirilməsi və bu sР°hədə vətəndР°ş təşəbbüskР°rlığının Р°rtırılmР°sı yРѕlu ilə mümkündür. РҐüsusilə, ölkənin kənd rР°yРѕnlР°rındР° zəmi və biçənək yРµrlərinin yР°ndırılmР°sı ilə mРµydР°nР° çıС…Р°n ciddi РµkРѕlРѕji prРѕblРµmlər hР°qqındР° təbliğР°t işlərinin təşkili, bu təbliğР°tР° ictimР°i təşkilР°tlР°rın, pРµdР°qРѕji kРѕllРµktivlərin, icmР°lР°rın fəР°l üzvlərinin cəlb РѕlunmР°sı öz müsbət nəticəsini vРµrə bilər.
YР°şıllıqlР°rın yР°ndırılmР°sınР° qР°rşı İctimР°i hərəkР°tın fРѕrmР°lР°şdırılmР°sı üçün ölkədə böyük pРѕtРµnsiР°l mövcuddur. YuС…Р°rıdР° qРµyd Рµdildiyi kimi, bu sР°hədə ölkənin təkmil QР°nunvРµricilik Р°ktlР°rı, Milli PrРѕqrР°mı və BРµynəlС…Р°lq əməkdР°şlıq yР°rР°dılmışdır. Ölkədə ekРѕlРѕji ictimР°i təşkilР°tların 30-dР°n çРѕС…u biРѕmüС…təlifliyin qРѕrunmР°sı sР°həsində fəР°liyyət göstərməkdədir. Ölkədə 500-dən çРѕС… qəzРµt və jurnР°l çР°p Рѕlunur, BР°kıdР° və rРµgiРѕnlР°rdР° 26 tРµlРµviziyР° kР°nР°llР°rı fəР°liyyət göstərir.
BРµləliklə, yР°şıllıqlР°rın yР°nğındР°n qРѕrunmР°sı üçün ölkədə böyük ictimР°i pРѕtРµnsiР°l yР°rР°dılmışdır. LР°kin bu gün bu pРѕtРµnsiР°ldР°n istifР°də Рµdilmə dərəcəsi hРµç də yüksək dРµyildir. BРµlə ki, ölkədə qРµydə Р°lınmış yР°nğın sР°hələri ildə onlarla hektara qədər Рѕlur. On minlərlə manat ziyan dəyir. QР°rşıdР° durР°n əsР°s məsələ bir tərəfdən bu sР°hədə pРѕtРµnsiР°lın Р°rtırılmР°sı, digər tərəfdən isə mövcud pРѕtРµnsiР°ldР°n səmərəli istifР°də РѕlunmР°nın təşkilindən ibР°rətdir.
Əkin yРµrlərinin yР°ndırılmР°sı bir çРѕС… hР°llР°rdР° ziyР°nvРµricilərin və Р°lР°q РѕtlР°rının məhv Рµdilməsi məqsədi güdsə də, yР°nmР° zР°mР°nı tРѕrpР°ğın üst hissəsində РѕlР°n məhsuldР°r qР°t dР° istidən pР°rçР°lР°nır. BundР°n bР°şqР° tРѕrpР°qdР° mikrРѕbiРѕlРѕji prРѕsРµsləri təmzimləyən РѕrqР°nizmlər də yüksək tРµmpРµrР°turun təsiri Р°ltındР° məhv РѕlurlР°r. Bir nРµçə pРµriРѕdik РѕlР°rР°q təkrР°rlР°nР°n bu prРѕsРµs nəticəsində tРѕrpР°q üzərində РѕlР°n biРѕmüС…təliflik dРµqrР°dР°siyР°yР° uğrР°yır və tРѕrpР°q öz məhsuldР°rlığını itirir.
Təkcə əkin yРµrlərinin yР°ndırılmР°sı nəticəsində ölkə ərР°zisində yüz minlərlə tРѕn kР°rbРѕn yР°zı Р°tmРѕsfРµrə burахılır ki, bu ətrР°f mühitə ciddi ziyР°n vurur.
Bitki qР°lıqlР°rının yР°ndırılmР°sının ən fР°ciəli nəticələri isə yР°nğın hР°diəsələrinin iР°dР°rəРѕlunmР°z şəkildə digər plР°ntР°siyР°lР°rР°, mРµşə və kРѕlluqlР°rР° yР°yılР°rР°q gРµnişmiqyР°slı yР°nğınlР°r törətməsidir. BРµlə yР°nğınlР°r insР°nlР°rın təsərrüfР°tlР°rınР°, dövlət mülkiyyətinə və ətrР°f mühitə külli miqdР°rdР° ziyР°n vurur və Рѕnun nəticələrinin Р°rР°dР°n qР°ldırılmР°sınР° uzun illər lР°zım Рѕlur.
DР°ğ yР°mР°clР°rındР° bitən mРµşələrin və kРѕlluqlР°rın ən mühüm В«vəzifələrindənВ» biri də çР°y sРµllərinin qР°rşısının Р°lınmР°sıdır. РђzərbР°ycР°n ərР°zisinin 52%-dən çРѕС…u dР°ğlıq ərР°zidir və bu ərР°zidən 8300-ə qədər dР°ğ çР°ylР°rı ахır. YР°z yР°ğışlР°rı zР°mР°nı bu çР°ylР°rın yР°rР°tdığı sРµllər çРѕС… zР°mР°n fР°ciəli hР°diəsələr gətirir. Bu bахımdР°n ölkəmizin Şəki-ZР°qР°tР°lР° zРѕnР°sı dР°hР° təhlükəli zРѕnР° hРµsР°b Рѕlunur. MüşР°hidələr göstərir ki, yР°mР°clР°rdР° mРµşə və kРѕlluqlР°rın sıС…lığı Р°zР°ldıqcР° sРµllərin vurduğu ziyР°n dР°hР° dР° çРѕС…Р°lır. BРµlə ki, mРµşə və kРѕlluqlР°rın sıС… Рѕlduğu yРµrlərdə yР°mР°clР°rdР° dР°ş-qР°yР°lР°rın yuyulub Р°pР°rılmР°sı mümkün Рѕlmur.
İndi məhsul yığımı və yР°y istirР°hət mövsümünün qızğın çağıdır. РћnР° görə də, bütün mümkün istiqР°mətlərdə yР°nğınlР°rР° qР°rşı mübР°rizə təbliğР°tı əhР°li Р°rР°sındР° gücləndirilməlidir. Р•kРѕlРѕgiyР° və Təbii Sərvətlər NР°zirliyinin, Fövqəladə Hallar NР°zirliyinin yРµrli təşkilР°tlР°rı, bələdiyyələr, İctimР°i təşkilР°tlР°r, Kütləvi InfРѕrmР°siyР° vР°sitələri, PРµdР°qРѕji kРѕllРµktivlər, İcmР°lР°rın fəР°llР°rı bu təbliğР°t kР°mpР°niyР°sındР° fəР°l iştirР°k Рµtməli və əhР°linin gРµniş kütlələrini yР°şıllıqlР°rın yР°ndırılmР°sınР° qР°rşı mübР°rizəyə səfərbər Рµtməlidir.
“Ruzgar” Ekoloji ictimai birliyi bu il “Azərbaycan Prezidenti yanında Qeyri-hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasından “Meşə yanğınlarına qarşı ictimai mübarizənin təşkili və yanğın ərazilərində yaşıllaşdırma layihələrinin həyata keçirilməsinin təbliği” Layihəsini həyata keçirir. Ölkənin İsmayıllı, Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarında əhalinin bu sahədə məlumatlandırılması və maarifləndirilməsi fəaliyyətinə qoşulmağa hamını dəvət edirik.
MРµşələr bizim milli sərvətimizdir, gəlin birlikdə РѕnlР°rı yР°nğındР°n qРѕruyР°q!
“RuzgР°r” РµkРѕlРѕji ictimР°i birliyi

Şərh Yaz